von Diedrich Tisse, äwasat von Heinrich Ditj

Aus dee Omsiedla aunkoume lach Neu Samara noch enn eene boomlose Stap, dee noudste Woold we so bie 120 km von doa auf (Бузулукский бор - Busulukscha Fichtewoold, weajen siene Seldenheit aus Wooldinsel meddel enne boomlose Jeajend sea bekaunt). Daut we ouba fe dee measchte Aunsiedla weajen deam langen Transportwajch to dia. So daut maun jedwunge we met daut üttokoume waut tou habe we. Maun büüd fe dee äschte Tiet Ädboode, dee op Rusch Semljanka heete. "Maun groof enne Äd een Loch so bie 60 cm deep, so groot aus dee Bood sull senne, büüd dee Wenj von Weassode, een Meta houch, leet oupe enne Wenj fe Fenstre in Deare, stald oppe Enja jeajenäwa 2.40 m houge Past in vebungk dee beid met eenem stoatjen Bauljtje, dee Swolok jenannt word in dee de Spetz vom Dack dan we. Nou de Siede vebungk maun dee Wenj met disem Baultje met Spoare ütt Rundholt, bedatjt dee met Struck in Stroh, belead daut Dack met Weassode in veschmead daut met Leem." Wiels daut Laund verhea nie jepleajt worde we, weare dee Weassode von Benne met dee Wartle faust toopjewosse. Wiels daut Mebel veald, leete eenje Aunsiedla biem Grouwe een Stetj Äd enne Medd stoune, daut dan aus Desch tou brucke jinjtj.

Wan daut äscht meajlich we, worde uck beatre Hiesa jebüüt. Blos de Ritje, aulso dee Hendla in wohlhabende Kooplied, kune Hiesa von jebrennde Teajle bühe. Dee measchte bruckte doato raue Samanteajle; Saman es eene Mischung von Leem in Stroh. Womeajlich haude dee Mensche mette Tiet sich aula Hiesa von jebrennde Teajle jebüht, so aus enn aundre mennische Aunsiedlinje. Leida kaum daut weajne Revolution nich so wiet. Daut schient so, daut dee woone enn Hiesa von jebrennde Teajle wounde, louta vone Kommuniste veschetjt worde. Daut jeft aulso mau weinich soone Hiesa von vere Revolution enn Neu Samara, aum measchte weare daut Lauftjes t.B. daut Riesenshüs enn Dolinstje oda daut Hüs von Jakop Wittenboajch enn Donskoj, dee eenen Maschine- in Jeretschofthof haud. Enne Sowjetstiet worde soone Hiesa aus Schoole, Vewaultungshiesa oda aus Klubs jebruckt. Uck dee Beathiesa in Zentraulschool enn Lugowstje worde von jebrennde Teajle jebüt. Aus aune 1901 enn Lugowstje daut Beathüs jebüt word, word doa to speziell eene Teajelbrennarie opjebüt. Nou deam aus daut Beathüs voadich we, worde dee Teajle tou aundre Zwatje vekoft. Aum Aunfang vom 20. Johhundat haud dee Wirtschaft von Otto Atj enn Donskoj uck eene Teajelbrennarie jebüt, woone veal Teajle jemoackt haft toum Donskoj opbüe.

Beid Hüsoate send nou deamselwjen Ploun opjebüt worde, dee onse Veavoudasch ütt Wastpreisse nou Russland metbrochte. Daut Wounjebied in dee Wirtschaft send unja eenem Dack jebrocht, daut deam Veadeel haft, daut maun bie schlajtem Wada nich üttem Hüs rüt bruckt om daut Vee tou besorje. Dee Hiesa stunde jeweenlich todwea noude Gauss.

Abb. Grundzeichnung von Wounhüs met Staul in Sommatjeatj von dee Oubraum Funke Femilje enn Bogomasow so aum Joh 1905, rütjenoume üttem Bouk "Neu Samara am Tock". Em Unjaschet tou dee Beschriewinj hia leaja send dee Hinja- in Veastouw nich enn eene Reaj jebüt, waut wool doch tou de Reajel jehead. Daut es uck tou seene, daut dee Sommastouw in Veastouw nich behett worde, so daut doa blos de Somma tou woune jintj. Abb. Dee Lauftje von J. Ditj enn Dolinstje (Aunfang vom 20. Johundat) nou deam latzte Äjentiema uck Riesenshüs jenannt, dee wearend de Kollektivearung entäjnet word. Louta word daut Jebied aus Klubhüs in noude 1972 in bit nüto aus School benuzt.

Abb. Ploun von eenem mennische Hüs enn Manitoba, deam etj ütt eenem Bouk äwa dee Jeschicht von dee Mennonite enn Kanada entnoume hab. Tou bemoatje es wo änlich dee beid Hüspleane send in wo goot dee unjaschte Ploun de Beschriewinj entspratjt: dee Veadea in Hinjadea enn eene Reaj, dee Noumes in dee Bestemmung vonne Stouwe, so goa dee Stead wo dee Waundklock henjt, in wo daut Bad fe dee Jast steit.

"Wan dee Jeltmeddel daut erlaubde, word een stabielet Hüs op eenem Fundament von jebrennde Teajle jebüt. Dee Deatja worde met Stroh, Breada, Schindle oda uck met Blajch jedatjt. Dee jeweenilje Breed vone Hiesa 9,40 - 10 m. Daut Wounhüs we 13 bit 15 m lang in bestund ütt 8 Stouwe in eenem Gang. Dee Veadea, dee Dea tweschne Vea- in Hinjastow, in dee Hinjadea weare enn eene Linje jeajenäwa enjebüt, so daut, wan aul dise dree Deare oup stunde, derch'm gaunze Hüs tou tjitje jinjtj.

Aune Hofsied vom Hüs we dee Gaust- oda Grootestouw. Dee word vone Femilje selde jebruckt in we fe dee Jast jeäjent. Aune Bennawaund enn dise Stouw stunt een fein jelacktet Doppelbad von Holt, daut tou äwadach derch Enschüwe von dee veaschte Sied tou een Enzelbad jemoackt word in op deam dan aule Fadabade in Tjessis opjestoupselt worde. Foaken haud dee Mutta Meaj doa met, dit houge Bad met ne groote ütjestitjte Datj tou behenje. Bouwe nop worde dan noch toum Schmockseene twee spezielle Kopptjessis nopjelajcht. Ver Enj enn dise Stouw stundt Freajoh ne Tjist met blankem Messinjtj beschloage, nü oba jeweenlich ne Kommod. Enne Atj noum Hof hong een Atjschaup, enn deam Bibel, Jesangbouk in aundre Beatja opbewoat worde. Bouwe äwa disem Schaup hongk aun eene Waund daut Bild vom Tjeisa, aune aundre vone Tjeisarin. Aum hinjaschte Enj von dise Stouw stund enne Atj noum Hof een massiwet jelacktet Tjleedaschaup in enne aundre Atj biem Ouwe een Glaus- oda Waundschaup, enn deam daut Pissleijescher toum Schmockseene nenjestalt word. Dee groote von jebrennde Teajle jebüde in aunjwitte Ouwe stund so, daut hee vone Teatj ütt jehett word, in so dee Groote-, Atj- in Tjlienestouw bewoamd. Dee Ouwe haud enne tjliene Stouw ne Opninj, so bie dree Foot vone Floa, Rea jenannt. Dee Rea stund op ne Iesapliet, dee oppem Fiakauste vom Ouwe lach in vom Fia root word. Hia kun maun em Winta aules koake in broude. Aune Hofsied enne Grootestouw stund een Bad von Ätjeholt, enne Medd een Desch met ne Plischdatj in rund om met 6 Rohasteela bestalt in aune Hinjawaund hongk dee Tjreajaschklock.

Daut Veatüs aune Hofsied we mau tjlien, hia worde jeweenlich de Bouwatjleeda hanjehonge. Enn dise Stouw enne Atj bouwe em Bean we een rundet Loch met eenem langen Biedel von Sackzeich, derch wonem maun deam Weit, dee oppem Bean opjeschet we, enne Satj nenn rane leet. Em Somma word em Veatüs foaken uck jeätte. Üttem Veatüs kun maun aun dee selwje Hofsied enne Sommastouw goune. Dise word jebruck aus Woatjstouw, wo dan de Heawelbenjtj stundt, oda aus Wounstouw fe dee erwossne Seans oda befriede Tjinja. Hia stund jeweenlich ne Schloupbenjtj, dee äwadach toum sette jebruckt word in tou Nacht word daut Datjsel oupjemoakt in daut veaschte Deel, woont twee Feet haud, rütjetrocke so daut et dan een Doppelbad jeef. Aune Hinjasied nou de Gaus han we dee Atjstouw, wo een Doppelbad fe dee Ellre stund. Hia we eene Lidjbenjtj, wo Voudatje Meddachschloup hild, eene Kommod, Desch in Steela. Aunjrenzend we dee Tjliene Stouw, enn dee de Winta jeätte word. Hia stundt uck eene Schloupbenjtj fe dee Tjinja, een Desch met ne Benjtj oda Steela in aum Ouwe dee beleewde Ouwebenjtj, wo maun, wan daut Büte jreslich kolt we sich deam Ridje woame deed. Hia saut dee Mutta foaken enne Schemastunde in vetald de Tjinja Jeschichte. Wieda noum Staul opto jintj maun derchem Hijnentüs. Von hia ütt jinjtj et tou eene Dea rüta, derch eene enne Kouma in derch noch eene em Staul. Hia stundt eene Maltjbentj, Woutajefeaßa, veschiednet Hüsjereetschoft, een Desch in Benjtje. Hia word uck dee Wausch jewosche. Enne Tjeatj stundt een jemieda Heat met eene Doppelpliet toum koake in een groota Miegroupe, om jenouch heetet Wouta toum Wausche, Schwienschlachte oda tou Prips op groote Faste tou habe. Bouwre Tjeatj we dee groote Schorsteen, enn woonem dee Worscht in Schinjtjes jereatjat worde. Dee Kouma we mau tjlien met eene Maljtjbenjtj wo Maltj in Ättweasend opbewoat worde. Hia enne Floa we ne Tjalaluk tou dee et em Tjala nenn jinjtj, wo Ädschocke, Beete, Fead met enjemoakte Arbuse (een vom Rusche jeliedet Wout), Komst in Gurtje toum Winta benne weare.

Vom üttem Hinjentüs jinjtj derch eenem Gang em Staul tou goune. Enn disem Gang jinjtj eene Trap oppem Bean, wo dee goldne Weit lach. Kaum maun em Staul, so funk maun do eenen Borm, dee met een houget heltanet Jestal omtüünt we, in doa bie eenen grooten heltanen Tjiewe tou Wouta. Aune linjtje Sied sach maun eene Reaj Teaj mette Tjap enne Medd Staul stoune. Dee Tjreb we von Veare ziemlich houch, doamet daut Hei nich äwajeschmeate word. Jeajenäwa stunde aun eene Doppeltjreb acht Pead, vea aun jieda Sied.

Een beat wieda jefet noch eene Tjreb fe twee Foapead in doa bie een Hock fe Falems in Johlinja. Bouwre Tjrebe weare Reepe aunjemoakt fe Langkfoda so aus fe Hei in Stroh. Em Gang vom Hinjentüs em Staul we foaken eene Stouw fe deam Tjnacht enjerecht oda hia stund dee groote heltane Mangel. Op Enj Staul we noch een Dack naunjebüt, unja deam dee Brennmest opbewoat word. Aunschlütend aum Staul we dee Schien met dee groote Schiendea noude Hofsied. Hia word daut Foda fe deam Winta nenjestoakt, so aus Sprie, Stroh in Hei in uck daut Ackajereetschaft in Meschine unjabrocht. Maunjche Schiene stunde uck em rajchte Winjtel toum Staul in heete dan Dweaschiene. Soone Vollwirtschaft, enn Ordninj jehoole, bewees Wohlstaund in we deam Büa sien Stolz ".

Weajen dee lang aunholende Schwierichtjeite enne Aunfangstiet kune dee measchte, so aus jesajcht, soone Hiesa sich nich leiste. Aufjeseene von eene korte Tiet enne 20-ja Johre send dee Tiede uck louta nich beata jeworde. Maun büd aulso bit enne 60-ja Johre Hiesa von Saman. Saman es aus jesajcht eene Mischung von Leem in Stroh. Biem Samanteajle stritje holpe Frind, Vewaundte in Tjinja. Maun neem dee bouwaschte schwoate Ädschicht raufa in groof em Leem een grootet Loch oda maun neem een oolet aul jebrucktet Leemloch. Dee Leemqualität we nich so wichtich aus bie dee jebrennde Teajle. Wijchtja we, daut et dicht bie Wouta gauf in friea Plauz we toum dee foadje Teajle hanlaje, wiels dee dan eene Sonn jedreajcht worde. Äscht word dee bouwaschte Leemschicht em Loch losjestoake, dan word Stroh äwajestreit, nou Meajlichtjeit oolet, in Wouta jeweenlich ütt eene Ritsch nenjepomt. Daut Gaunze word met Pead, dee em Loch nenna musste, met deans eare Been goot derchjemischt. Dee foadje Mischung word op spezielle Woages jeloude. Dise Woages feade dan dee Tjinja noude Stead wo Teajle jemoakt worde. Op dise Steade lage dan Holtforme met Oupninje fe meare gaunze in haulwe Teajle. Enn dise Oupninje stopt maun dee Leemmischung nenn bit dee Form voll we. Dan word dee Form von beid Enja aunjehouwe, so daut dee Teajle oppe Äd lidje bleewe. Dee Teajle dreajde dan enne Sonn, wan se eenjamoute toophilde worde dee jedreit, doamet dee unjaschte Sied uck dreaje kun. Nou ne jewesse Dreajtiet, enne Reajel een Monat, jinjtj met dee aul tou miere. Dee Teajle haude eene Mout von so bie 40 cm - 60 cm - 15cm. Daut gauf noch haulwe Teajle mette haulwe Breed. Nü büd maun von dee foadje Teajle Wenj, aus Vebindungsmeddel word Leem jebruckt. Dee büta Waund haud eene Breed von so bie 60 cm. Dee foadje Wenj worde met Leem veschmeat, wo bie von benne em Hüs word noch met Graund vestukatüt. Enn deam Leem toum veschmeare word Sprie in Soagespoon biejemischt. Dise Leemschicht von Büte kun vom Reajen leicht bescheadicht woare. Dee schlajchte Steade worde noujeschmeat daut dee Samanwaund uck nich Schoude tjreajch. Büta deam worde dee Bütawenj uck noch foutz toum schmockseene met Tjried oda Kaultj aunjewitt, jeweenlich aunfangs Somma. Bie dee Bennawenj bruckt mau selden noujeschmeat woare, blos fresch äwajewitt. Daut Dackdatje enne Beschriewinj hia Bouwe es jeltich fe dee Tiet vere Omsiedlung nou Kanada enne 20-ja Johre. Foutz noum tweden Welttjrich word met Stroh oda met Schelp vom Tock jedatjt. Een beat louta kaume noch Tolj in Ruberoi doato (twee Sorte denna Kerdon met Bitum derchjezopt). Enne latzte Tiet word aum measchte met Schiefatoufle von Asbest jedatjt.

Aufbildung Daut Hüs von miene Grootellre. Jebüt enne 50-ja Johre von Leemteajle. Daut Dack es met Schiefatoufle jedatjt. Dit Pfoto word 1990 jemoakt. Maun sit blos daut hinjaschte Deel vom Hüs. Dee Dea rajchsch es dee Hauptengang vom Hüs, wearend dee Dea von linjsch em Staul nenn feat. Daut Aunjebüde linjsch gaunz Hinje deend toum deam jedreajde Mest opbewoare.

Aus dee Mensche aum Enj vone 60-ja Johre allmealich beata leawde worde uck schicke Hiesa jebüt. Daut gauf Hiesa von jeprasste witte Teajle (Silikat). Aunjeneam weare uck foadje Hiesa von Holt - so jenannde finnische Hiesa. Een Problem we äjentlich blos dee sowjetsche Mangelwirtschaft, enn dee maun daut Bühmetroul met Meaj tjriee kun. Wo bie Mensche em Darp doa womeajlich weinja Schwierichtjeite haude aus dee enne Staut, wiels see Bühmetroul em Kolchos tjriee kune. Enne Lauftjes gaufet toum Bühe nuscht tou tjeepe büta Neajel. Maun kun uck aun dee needje Sache naun koume wan maun Vebindschaft met Mensche haud, dee em Haundel beschaftijcht weare.

Behett worde dee Hiesa met jedreajdem Mest. Maun mischt deam jesaumelde Mest met Wouta bit daut eene eegoule Menje gauf. Dise Mischung word enne Form jefelt änlich so aus bie dee Samanteajle. Dee foadje Mestsode weare ouba veal tjlanda, dee lage so lang enne Sonn bit dee von bouwe dreajch weare, dan worde se jedreit in opjestalt daut dee Wind dee uck noch dreaje kun. Louta gauf daut aus Helpsmeddel eene spezielle Mestprass. Maun schmeet deam naute Mest doa nenna in met eenem Worm, so aus enne Fleschmeschin, word dee tou de Sied met eenem rajchtatjen Dweaschnet rütjeprasst. Dee foadje "Worscht" musst dan blos noch tou haundboare Sode aufjestoake woare. So aus jesajcht gauf daut mau weinich Beem, doaweajen jinjtj met Holt nich tou hette, büta met Struck von ütte Hatje. Enne latzte Tiet gaufet uck aul aundre Brenninj so t. B. Koule in Koulebrickets. Maun kun don uck aul op Gas Ätte koake, Freajoh worde dee Heats toum Ättekoake met Stroh oda Struck jehett. Wiels dee Büasch verem Kolchos veal mea Vee haude, Tjeaj in Pead, dan woat et tou dee Tiet uck mea Mest jejeaft habe. Enne Kolchose word bit aune 1950-ja Johre uck Mest jestritjt. Doamet worde School, Kolchosvewaultung in Seljsowet behett.

Enne latzte 20 Joh word dee Aunsiedlinj stoatj moderneseat, besondasch Pleschanov in Donskoj, wiels hiehea daut Rajonzentrum äwajefeat word. So word 1982 enn Donckoj Zentralhetinj enjerecht, verhea we aul eene Woutaleidinj velajcht worde. So word daut Enbüe von Boude- in Wauschstouwe in Toilette meajlich. Uck enn aundre Darpa word enne 1980-ja Johre Zentralhetinj enjerecht. Enn Jugowka word enne Hiesa aus ne Besondaheit eletjtrisch jehett. Doato musst daut Stroomnat in Transformatore vestoatjt woare.