| von Diedrich Tisse, äwasat von Heinrich Ditj |
 |
 Abb. Grundzeichnung von Wounhüs met Staul in Sommatjeatj von dee Oubraum Funke Femilje enn Bogomasow so aum Joh 1905, rütjenoume üttem Bouk "Neu Samara am Tock". Em Unjaschet tou dee Beschriewinj hia leaja send dee Hinja- in Veastouw nich enn eene Reaj jebüt, waut wool doch tou de Reajel jehead. Daut es uck tou seene, daut dee Sommastouw in Veastouw nich behett worde, so daut doa blos de Somma tou woune jintj.  Abb. Dee Lauftje von J. Ditj enn Dolinstje (Aunfang vom 20. Johundat) nou deam latzte Äjentiema uck Riesenshüs jenannt, dee wearend de Kollektivearung entäjnet word. Louta word daut Jebied aus Klubhüs in noude 1972 in bit nüto aus School benuzt. |
 Abb. Ploun von eenem mennische Hüs enn Manitoba, deam etj ütt eenem Bouk äwa dee Jeschicht von dee Mennonite enn Kanada entnoume hab. Tou bemoatje es wo änlich dee beid Hüspleane send in wo goot dee unjaschte Ploun de Beschriewinj entspratjt: dee Veadea in Hinjadea enn eene Reaj, dee Noumes in dee Bestemmung vonne Stouwe, so goa dee Stead wo dee Waundklock henjt, in wo daut Bad fe dee Jast steit. |
"Wan dee Jeltmeddel daut erlaubde, word een stabielet Hüs op eenem Fundament von jebrennde Teajle jebüt. Dee Deatja worde met Stroh, Breada, Schindle oda uck met Blajch jedatjt. Dee jeweenilje Breed vone Hiesa 9,40 - 10 m. Daut Wounhüs we 13 bit 15 m lang in bestund ütt 8 Stouwe in eenem Gang. Dee Veadea, dee Dea tweschne Vea- in Hinjastow, in dee Hinjadea weare enn eene Linje jeajenäwa enjebüt, so daut, wan aul dise dree Deare oup stunde, derch'm gaunze Hüs tou tjitje jinjtj.
Aune Hofsied vom Hüs we dee Gaust- oda Grootestouw. Dee word vone Femilje selde jebruckt in we fe dee Jast jeäjent. Aune Bennawaund enn dise Stouw stunt een fein jelacktet Doppelbad von Holt, daut tou äwadach derch Enschüwe von dee veaschte Sied tou een Enzelbad jemoackt word in op deam dan aule Fadabade in Tjessis opjestoupselt worde. Foaken haud dee Mutta Meaj doa met, dit houge Bad met ne groote ütjestitjte Datj tou behenje. Bouwe nop worde dan noch toum Schmockseene twee spezielle Kopptjessis nopjelajcht. Ver Enj enn dise Stouw stundt Freajoh ne Tjist met blankem Messinjtj beschloage, nü oba jeweenlich ne Kommod. Enne Atj noum Hof hong een Atjschaup, enn deam Bibel, Jesangbouk in aundre Beatja opbewoat worde. Bouwe äwa disem Schaup hongk aun eene Waund daut Bild vom Tjeisa, aune aundre vone Tjeisarin. Aum hinjaschte Enj von dise Stouw stund enne Atj noum Hof een massiwet jelacktet Tjleedaschaup in enne aundre Atj biem Ouwe een Glaus- oda Waundschaup, enn deam daut Pissleijescher toum Schmockseene nenjestalt word. Dee groote von jebrennde Teajle jebüde in aunjwitte Ouwe stund so, daut hee vone Teatj ütt jehett word, in so dee Groote-, Atj- in Tjlienestouw bewoamd. Dee Ouwe haud enne tjliene Stouw ne Opninj, so bie dree Foot vone Floa, Rea jenannt. Dee Rea stund op ne Iesapliet, dee oppem Fiakauste vom Ouwe lach in vom Fia root word. Hia kun maun em Winta aules koake in broude. Aune Hofsied enne Grootestouw stund een Bad von Ätjeholt, enne Medd een Desch met ne Plischdatj in rund om met 6 Rohasteela bestalt in aune Hinjawaund hongk dee Tjreajaschklock.
Daut Veatüs aune Hofsied we mau tjlien, hia worde jeweenlich de Bouwatjleeda hanjehonge. Enn dise Stouw enne Atj bouwe em Bean we een rundet Loch met eenem langen Biedel von Sackzeich, derch wonem maun deam Weit, dee oppem Bean opjeschet we, enne Satj nenn rane leet. Em Somma word em Veatüs foaken uck jeätte. Üttem Veatüs kun maun aun dee selwje Hofsied enne Sommastouw goune. Dise word jebruck aus Woatjstouw, wo dan de Heawelbenjtj stundt, oda aus Wounstouw fe dee erwossne Seans oda befriede Tjinja. Hia stund jeweenlich ne Schloupbenjtj, dee äwadach toum sette jebruckt word in tou Nacht word daut Datjsel oupjemoakt in daut veaschte Deel, woont twee Feet haud, rütjetrocke so daut et dan een Doppelbad jeef. Aune Hinjasied nou de Gaus han we dee Atjstouw, wo een Doppelbad fe dee Ellre stund. Hia we eene Lidjbenjtj, wo Voudatje Meddachschloup hild, eene Kommod, Desch in Steela. Aunjrenzend we dee Tjliene Stouw, enn dee de Winta jeätte word. Hia stundt uck eene Schloupbenjtj fe dee Tjinja, een Desch met ne Benjtj oda Steela in aum Ouwe dee beleewde Ouwebenjtj, wo maun, wan daut Büte jreslich kolt we sich deam Ridje woame deed. Hia saut dee Mutta foaken enne Schemastunde in vetald de Tjinja Jeschichte. Wieda noum Staul opto jintj maun derchem Hijnentüs. Von hia ütt jinjtj et tou eene Dea rüta, derch eene enne Kouma in derch noch eene em Staul. Hia stundt eene Maltjbentj, Woutajefeaßa, veschiednet Hüsjereetschoft, een Desch in Benjtje. Hia word uck dee Wausch jewosche. Enne Tjeatj stundt een jemieda Heat met eene Doppelpliet toum koake in een groota Miegroupe, om jenouch heetet Wouta toum Wausche, Schwienschlachte oda tou Prips op groote Faste tou habe. Bouwre Tjeatj we dee groote Schorsteen, enn woonem dee Worscht in Schinjtjes jereatjat worde. Dee Kouma we mau tjlien met eene Maljtjbenjtj wo Maltj in Ättweasend opbewoat worde. Hia enne Floa we ne Tjalaluk tou dee et em Tjala nenn jinjtj, wo Ädschocke, Beete, Fead met enjemoakte Arbuse (een vom Rusche jeliedet Wout), Komst in Gurtje toum Winta benne weare.
Vom üttem Hinjentüs jinjtj derch eenem Gang em Staul tou goune. Enn disem Gang jinjtj eene Trap oppem Bean, wo dee goldne Weit lach. Kaum maun em Staul, so funk maun do eenen Borm, dee met een houget heltanet Jestal omtüünt we, in doa bie eenen grooten heltanen Tjiewe tou Wouta. Aune linjtje Sied sach maun eene Reaj Teaj mette Tjap enne Medd Staul stoune. Dee Tjreb we von Veare ziemlich houch, doamet daut Hei nich äwajeschmeate word. Jeajenäwa stunde aun eene Doppeltjreb acht Pead, vea aun jieda Sied.
Een beat wieda jefet noch eene Tjreb fe twee Foapead in doa bie een Hock fe Falems in Johlinja. Bouwre Tjrebe weare Reepe aunjemoakt fe Langkfoda so aus fe Hei in Stroh. Em Gang vom Hinjentüs em Staul we foaken eene Stouw fe deam Tjnacht enjerecht oda hia stund dee groote heltane Mangel. Op Enj Staul we noch een Dack naunjebüt, unja deam dee Brennmest opbewoat word. Aunschlütend aum Staul we dee Schien met dee groote Schiendea noude Hofsied. Hia word daut Foda fe deam Winta nenjestoakt, so aus Sprie, Stroh in Hei in uck daut Ackajereetschaft in Meschine unjabrocht. Maunjche Schiene stunde uck em rajchte Winjtel toum Staul in heete dan Dweaschiene. Soone Vollwirtschaft, enn Ordninj jehoole, bewees Wohlstaund in we deam Büa sien Stolz ".
Weajen dee lang aunholende Schwierichtjeite enne Aunfangstiet kune dee measchte, so aus jesajcht, soone Hiesa sich nich leiste. Aufjeseene von eene korte Tiet enne 20-ja Johre send dee Tiede uck louta nich beata jeworde. Maun büd aulso bit enne 60-ja Johre Hiesa von Saman. Saman es aus jesajcht eene Mischung von Leem in Stroh. Biem Samanteajle stritje holpe Frind, Vewaundte in Tjinja. Maun neem dee bouwaschte schwoate Ädschicht raufa in groof em Leem een grootet Loch oda maun neem een oolet aul jebrucktet Leemloch. Dee Leemqualität we nich so wichtich aus bie dee jebrennde Teajle. Wijchtja we, daut et dicht bie Wouta gauf in friea Plauz we toum dee foadje Teajle hanlaje, wiels dee dan eene Sonn jedreajcht worde. Äscht word dee bouwaschte Leemschicht em Loch losjestoake, dan word Stroh äwajestreit, nou Meajlichtjeit oolet, in Wouta jeweenlich ütt eene Ritsch nenjepomt. Daut Gaunze word met Pead, dee em Loch nenna musste, met deans eare Been goot derchjemischt. Dee foadje Mischung word op spezielle Woages jeloude. Dise Woages feade dan dee Tjinja noude Stead wo Teajle jemoakt worde. Op dise Steade lage dan Holtforme met Oupninje fe meare gaunze in haulwe Teajle. Enn dise Oupninje stopt maun dee Leemmischung nenn bit dee Form voll we.
Dan word dee Form von beid Enja aunjehouwe, so daut dee Teajle oppe
Äd lidje bleewe. Dee Teajle dreajde dan enne Sonn, wan se eenjamoute
toophilde worde dee jedreit, doamet dee unjaschte Sied uck dreaje kun.
Nou ne jewesse Dreajtiet, enne Reajel een Monat, jinjtj met dee aul tou
miere. Dee Teajle haude eene Mout von so bie 40 cm - 60 cm - 15cm.
Daut gauf noch haulwe Teajle mette haulwe Breed. Nü büd maun von dee
foadje Teajle Wenj, aus Vebindungsmeddel word Leem jebruckt. Dee büta
Waund haud eene Breed von so bie 60 cm. Dee foadje Wenj worde met
Leem veschmeat, wo bie von benne em Hüs word noch met Graund
vestukatüt. Enn deam Leem toum veschmeare word Sprie in Soagespoon
biejemischt. Dise Leemschicht von Büte kun vom Reajen leicht bescheadicht
woare. Dee schlajchte Steade worde noujeschmeat daut dee Samanwaund
uck nich Schoude tjreajch. Büta deam worde dee Bütawenj uck noch foutz
toum schmockseene met Tjried oda Kaultj aunjewitt, jeweenlich aunfangs
Somma. Bie dee Bennawenj bruckt mau selden noujeschmeat woare, blos
fresch äwajewitt. Daut Dackdatje enne Beschriewinj hia Bouwe es jeltich
fe dee Tiet vere Omsiedlung nou Kanada enne 20-ja Johre. Foutz noum
tweden Welttjrich word met Stroh oda met Schelp vom Tock jedatjt. Een
beat louta kaume noch Tolj in Ruberoi doato (twee Sorte denna Kerdon
met Bitum derchjezopt). Enne latzte Tiet word aum measchte met
Schiefatoufle von Asbest jedatjt.
 |
Aufbildung Daut Hüs von miene Grootellre. Jebüt enne 50-ja Johre von
Leemteajle. Daut Dack es met Schiefatoufle jedatjt. Dit Pfoto word 1990
jemoakt. Maun sit blos daut hinjaschte Deel vom Hüs. Dee Dea rajchsch
es dee Hauptengang vom Hüs, wearend dee Dea von linjsch em Staul
nenn feat. Daut Aunjebüde linjsch gaunz Hinje deend toum deam jedreajde
Mest opbewoare. |